Komisja zatwierdziła zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa trzeci ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (projekt IPCEI), dzięki czemu udzielone zostanie wsparcie w obszarze infrastruktury wodorowej. Oczekuje się, że projekt IPCEI przyczyni się do zwiększenia podaży wodoru odnawialnego, zmniejszając tym samym zależność od gazu ziemnego i pomagając w osiągnięciu celów Europejskiego Zielonego Ładu oraz planu REPowerEU.
Projekt o nazwie IPCEI Hy2Infra został przygotowany i zgłoszony wspólnie przez siedem państw członkowskich: Francję, Niderlandy, Niemcy, Polskę, Portugalię, Słowację i Włochy.
Państwa członkowskie przeznaczą na ten cel kwotę sięgającą 6,9 mld euro w ramach finansowania publicznego. Ma to uwolnić dodatkowe 5,4 mld euro w postaci inwestycji prywatnych. W ramach wspomnianego przedsięwzięcia IPCEI w 33 projektach uczestniczyć będą 32 przedsiębiorstwa prowadzące działalność w więcej niż jednym państwie członkowskim, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).
Projekt IPCEI Hy2Infra obejmie szeroki zakres łańcucha wartości gospodarki wodorowej, a wsparcie przeznaczone zostanie na:
- uruchomienieelektrolizerów o dużej mocy sięgającej 3,2 GW, wytwarzających wodór odnawialny,
- uruchomienie nowych i zaadaptowanych rurociągów do transmisji i dystrybucji wodoru o długości około 2 700 km,
- uruchomienie wielkoskalowych instalacji magazynowania wodoru o potencjale co najmniej 370 GWh oraz
- zbudowanie terminalów obsługi i powiązanej infrastruktury portowej przeznaczonej dla ciekłych organicznych nośników wodoru (LOHC) pozwalającej na obsługę 6 000 ton wodoru rocznie.
Uczestnicy będą również współpracować nad interoperacyjnością i wspólnymi normami, co pozwoli wyeliminować bariery i ułatwić integrację rynku w przyszłości. Będzie to również wsparciem procesu stopniowego tworzenia infrastruktury wodorowej obejmującej swoim zasięgiem całą UE, opartej na regionalnych grupach programów.
– Łańcuch dostaw wodoru odnawialnego w Europie nadal znajduje się w fazie początkowej, a projekt Hy2Infra będzie źródłem pierwszych elementów zintegrowanej i otwartej sieci wodorowej. IPCEI stworzy pierwszą regionalną grupę projektów infrastrukturalnych w szeregu państw członkowskich i przygotuje podstawę dla wzajemnych połączeń w przyszłości w całej Europie, zgodnie z unijną strategią w zakresie wodoru. Przyczyni się to do zwiększenia dostaw wodoru odnawialnego i przybliży do osiągnięcia celu, jakim jest uczynienie Europy do 2050 r. pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu – mówiła Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza odpowiedzialna za politykę konkurencji.
Oczekuje się, że w najbliższej przyszłości wdrożonych zostanie szereg programów dotyczących różnych elektrolizerów o dużej mocy, które miałyby rozpocząć funkcjonowanie między rokiem 2026 a 2028, a także rurociągów, które z kolei rozpoczęłyby funkcjonowanie między rokiem 2027 a 2029 – w zależności od regionu geograficznego. Ogólnie zamknięcie projektów przewiduje się na rok 2029, przy czym harmonogramy różnią się od siebie w zależności od projektów i przedsiębiorstw.
IPCEI Hy2Infra jest uzupełnieniem pierwszego i drugiego projektu IPCEI, realizowanych w obszarze łańcucha wartości gospodarki wodorowej. 15 lipca 2022 r. Komisja zatwierdziła projekt IPCEI Hy2Tech, który skupia się na rozwoju technologii wodorowych dla użytkowników końcowych. 21 września 2022 r. zatwierdzono projekt IPCEI Hy2Use, dotyczący zastosowań wodorowych w sektorze przemysłowym. Hy2Infra wiąże się z inwestycjami w obszarze infrastruktury, które nie są objęte zakresem pierwszych dwóch projektów IPCEI.
– Aby wodór odnawialny i niskoemisyjny odniósł prawdziwy sukces, należy poskładać wszystkie elementy większej układanki. Dzięki temu ważnemu projektowi stanowiącemu przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania 32 przedsiębiorstwa, w tym 5 MŚP, zainwestuje w infrastrukturę wodorową. Kwota inwestycji prywatnych i publicznych wyniesie łącznie ponad 12 mld euro. Pozwoli to na powiązanie popytu i podaży na wodór. Przemysł zyska w ten sposób więcej możliwości obniżenia emisyjności, a jednocześnie zwiększenia konkurencyjności i utworzenia nowych miejsc pracy – komentował Komisarz Thierry Breton.
Ocena przeprowadzona przez Komisję
Komisja oceniła proponowany projekt na podstawie unijnych zasad pomocy państwa, a w szczególności komunikatu dotyczącego ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania.
W przypadkach, w których inicjatywy prywatne wspierające przełomowe innowacje nie są realizowane ze względu na znaczne ryzyko, jakie za sobą pociągają, zasady IPCEI pozwalają państwom członkowskim na podjęcie wspólnych działań prowadzących do zniwelowania niedoskonałości rynku. Zasady te gwarantują jednocześnie, aby korzyści z inwestycji odnosiła cała unijna gospodarka, a potencjalne zakłócenia konkurencji były ograniczone.
Komisja stwierdziła, że proponowany IPCEI Hy2Infra spełnia wymogi określone w komunikacie. W szczególności Komisja odnotowała, że:
- projekt przyczynia się do zrealizowania wspólnego celu, wspierając uruchomienie infrastruktury wodorowej istotnej dla osiągnięcia założeń kluczowych unijnych inicjatywy politycznych, takich jak Europejski Zielony Ład, plan REPowerEU oraz unijna strategia w zakresie wodoru,
- wszystkie 33 projekty wchodzące w skład IPCEI są bardzo ambitne i dążą do stworzenia infrastruktury wykraczającej poza to, co oferuje obecnie rynek. Położą fundamenty dla zintegrowanej i otwartej sieci wodorowej, dostępnej na niedyskryminacyjnych zasadach, i pozwolą na zwiększenie dostaw wodoru odnawialnego w Europie. To z kolei ułatwi dekarbonizację sektorów gospodarczych, które muszą oprzeć się na wodorze, aby ograniczyć generowane przez nie emisje dwutlenku węgla,
- projekt IPCEI wiąże się ze znacznym ryzykiem finansowym. W związku z tym konieczne jest wsparcie ze środków publicznych, które stworzy zachęty dla przedsiębiorstw planujących przeprowadzenie inwestycji,
- pomoc dla poszczególnych przedsiębiorstw jest ograniczona do tego, co jest konieczne i proporcjonalne oraz co nie zakłóca bezpodstawnie konkurencji. Komisja sprawdziła w szczególności, że planowane łączne maksymalne kwoty pomocy odpowiadają kosztom kwalifikowalnym projektów oraz niedopasowaniu poziomu ich płynności. Co więcej, jeżeli projekty stanowiące część IPCEI będą wyjątkowo udane i przyniosą dodatkowe dochody netto, przedsiębiorstwa spłacą odpowiednim państwom członkowskim część pomocy ze środków publicznych (mechanizm wycofania),
- wiedza techniczna i doświadczenie pozyskane w okresie uruchamiania oraz w ciągu pierwszych lat funkcjonowania projektów będą udostępniane przez uczestniczące przedsiębiorstwa za pośrednictwem publikacji, konferencji i wspólnych zaleceń; opracowane zostaną zasady operacyjne oraz normy techniczne. W efekcie wygenerowane zostaną pozytywne efekty mnożnikowe w całej Europie, sięgające poza przedsiębiorstwa oraz państwa członkowskie uczestniczące w projekcie IPCEI.
Na tej podstawie Komisja uznała, że projekt jest zgodny z unijnymi zasadami pomocy państwa.
Finansowanie, beneficjenci i kwoty pomocy
W ramach wspomnianego przedsięwzięcia IPCEI w 33 projektach uczestniczyć będzie 32 przedsiębiorstw, w tym pięć MŚP. Uczestniczące przedsiębiorstwa będą ściśle współpracować ze sobą, a także z partnerami zewnętrznymi, takimi jak operatorzy systemów przesyłowych, potencjalni odbiorcy, uniwersytety, organizacje badawcze oraz dostawcy sprzętu w całej Europie, w tym przedsiębiorstwa MŚP.
Na rysunku poniżej przedstawiono obszary działalności Hy2Infra, w tym projekty indywidualne.
Niektóre państwa członkowskie (Francja, Niemcy, Polska i Portugalia) ujęły swoje uczestnictwo w projekcie IPCEI Hy2Infra w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności, dzięki czemu mogą one częściowo sfinansować pewne projekty za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Więcej informacji na temat kwot pomocy dla poszczególnych uczestników znajdzie się w ogólnodostępnej wersji decyzji Komisji po uzgodnieniu przez Komisję z państwami członkowskimi i stronami trzecimi, które poufne informacje handlowe należy z tej wersji usunąć.
Kontekst
Oświadczenie wiceprzewodniczącej wykonawczej Margrethe Vestager w sprawie zatwierdzenia projektu IPCEI jest dostępne tutaj.
Zatwierdzenie przez Komisję przedmiotowego projektu IPCEI wpisuje się w kontekst szerszych działań Komisji na rzecz wspierania rozwoju innowacyjnego i zrównoważonego europejskiego przemysłu wodorowego.
18 maja 2022 r. Komisja opublikowała plan REPowerEU, w którym określono szereg środków ukierunkowanych na sprawne zmniejszenie zależności UE od rosyjskich paliw kopalnych poprzez przyspieszenie przejścia na czystą energię, w tym przyspieszenie wykorzystania wodoru. W planie określono cel do 2030 r.: 10 mln ton wodoru odnawialnego w wyniku wewnętrznej produkcji oraz 10 mln ton w wyniku importu. Ma to zastąpić gaz ziemny, węgiel oraz ropę w przemyśle, w którym trudno jest obniżyć emisyjność, oraz w sektorze transportu. 8 grudnia 2023 r. Parlament Europejski i Rada uzgodniły tymczasowe zaktualizowane przepisy UE w celu utworzenia rynku wodoru, wnosząc wkład w starania UE na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. W lipcu 2020 r. Komisja opublikowała unijną strategię w zakresie wodoru i zapoczątkowała europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, skupiając europejskie podmioty zaangażowane w kwestie wodoru lub nimi zainteresowane (przemysł, społeczeństwo obywatelskie, organy publiczne). Wspólnie z priorytetami politycznymi określonymi w Europejskim Zielonym Ładzie, zwłaszcza w kontekście zrównoważenia środowiskowego oraz neutralności klimatycznej, wspomniane inicjatywy odegrały ważną rolę w określaniu celów projektu IPCEI Hy2Infra, ułatwiając nawiązywanie partnerstw.
Dzisiejsza decyzja dotyczy ósmego zintegrowanego projektu IPCEI zatwierdzonego zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. Została ona przyjęta na podstawie komunikatu z 2021 r. w sprawie pomocy państwa w zakresie projektów IPCEI, w którym określono kryteria, na jakich niektóre państwa członkowskie mogą wspierać transnarodowe projekty o strategicznym znaczeniu dla UE w myśl art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Celem komunikatu jest zachęcenie państw członkowskich do wspierania wysoce innowacyjnych projektów, które zdecydowanie przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i umacniania konkurencyjności, oraz do wspierania budowy ambitnej infrastruktury, pod warunkiem, że projekty otrzymujące środki finansowe są wysoce innowacyjne, mają duże znaczenie dla Europy i nie wiążą się z produkcją masową lub działalnością komercyjną lub – w przypadku infrastruktury – pod warunkiem, że projekty są ambitne, mają wymiar transgraniczny i zapewniają otwarty dostęp. W komunikacie zawarto również wymóg związany z obszernym efektem mnożnikowym, np. rozpowszechnianiem nowej wiedzy w UE. Wymagane są też szczegółowe oceny konkurencji, mające zminimalizować wszelkie nadmierne zakłócenia na rynku wewnętrznym.
Komunikat w sprawie projektów IPCEI uzupełnia inne zasady pomocy państwa, takie jak wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią, ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych oraz ramy działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej, które umożliwiają wspieranie innowacyjnych projektów, zapewniając ograniczenie potencjalnych zakłóceń konkurencji.
Dążąc do wspierania przejrzystego, inkluzywnego i szybszego tworzenia projektów IPCEI, Komisja opublikowała 17 maja 2023 r. kodeks dobrych praktyk na stronie internetowej DG ds. Konkurencji, poświęconej projektom IPCEI. Ponadto Komisja utworzyła Wspólne Europejskie Forum ds. Ważnych Projektów Stanowiących Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania (JEF-IPCEI). Celem forum jest określenie obszarów o strategicznym znaczeniu z punktu widzenia przyszłości IPCEI oraz zwiększenie skuteczności procesu IPCEI. W ramach JEF-IPCEI spotykają się eksperci reprezentujący państwa członkowskie oraz służby Komisji, a także przedstawiciele przemysłu, środowiska akademickiego oraz inne zainteresowane podmioty.
Po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością jawne wersje decyzji zostaną udostępnione w rejestrze pomocy państwa na stronie Komisji poświęconej konkurencji pod numerami spraw: SA.102821 (Francja), SA.102807 (Niderlandy), SA.102825 (Niemcy), SA.102810 (Polska), SA.103494 (Portugalia), SA.102811 (Słowacja), SA.102815 (Włochy). Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).
Źródło: EU
