Polska wciąż nie posiada strategii dekarbonizacji przemysłu, co może utrudnić wykorzystanie unijnych środków w nowej perspektywie finansowej oraz skuteczne wsparcie energochłonnych gałęzi gospodarki. Ostrzeżenie to pojawia się w najnowszym raporcie Instytutu Reform zatytułowanym „Produkcja pod napięciem #3. Elektryfikacja na mapie zeroemisyjnych rozwiązań”, opublikowanym 9 października 2025 roku.
Choć przemysł energochłonny odpowiada za niespełna 1,7 procent polskiego PKB według danych za 2023 rok, jego rola w gospodarce jest kluczowa. Sektor ten zatrudnia ponad ćwierć miliona osób i stanowi istotne ogniwo europejskich łańcuchów wartości. Polska zajmuje trzecie miejsce wśród producentów cementu w Unii Europejskiej i siódme miejsce w produkcji chemikaliów.
„Dekarbonizacja to warunek utrzymania konkurencyjności przemysłu, szczególnie energochłonnego. To jednak duże wyzwanie, wymagające wieloletnich inwestycji. Dziś decyzje inwestycyjne blokuje ograniczona dostępność czystej energii oraz dojrzałych komercyjnie technologii zeroemisyjnych. Kolejną barierą jest brak jasnych wytycznych regulacyjnych. Aby przyspieszyć transformację przemysłu energochłonnego, pilnie potrzebujemy krajowej strategii przemysłowej” – tłumaczy Klaudia Janik, główna autorka raportu.
Różnorodność ścieżek dekarbonizacji sektorów
Raport wskazuje, że ze względu na zróżnicowanie procesów produkcyjnych każdy sektor przemysłowy musi wypracować indywidualną ścieżkę dekarbonizacji. Wśród najważniejszych rozwiązań zeroemisyjnych wymieniono zielony wodór, instalacje wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS/U), biomasę, biometan, reforming parowy metanu (SMR) oraz technologie elektryfikacji bezpośredniej. Ta ostatnia może stać się realną ścieżką transformacji dla wielu branż – od przemysłu chemicznego, przez wytwarzanie cementu, po produkcję szkła i stali.
Deficyt zeroemisyjnej energii jako główna bariera
Wspólnym wyzwaniem dla wszystkich sektorów pozostaje wysokie zapotrzebowanie na zeroemisyjną energię elektryczną pochodzącą z odnawialnych źródeł lub energetyki atomowej. Dodatkowy popyt wygeneruje nie tylko elektryfikacja bezpośrednia, ale również produkcja wodoru oraz rozwój infrastruktury do transportu i magazynowania wychwyconego dwutlenku węgla.
Autorki raportu zwracają uwagę, że krajowe strategie są jeszcze niegotowe – dotyczy to strategii wodorowej i CCS/U – lub nie uwzględniają w wystarczającym stopniu dodatkowego zapotrzebowania na czystą energię wynikającego z dekarbonizacji przemysłu, jak w przypadku Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu. Generuje to ryzyko konkurencji o energię między poszczególnymi sektorami gospodarki – ciepłownictwem, ogrzewnictwem i transportem – co może skutkować niedoborem energii dla przemysłu energochłonnego.
Pilna potrzeba strategicznego planowania
„Dekarbonizacja przemysłu energochłonnego to nie sprint, a maraton. Wymaga strategicznego planowania, wytrwałości i etapowego podejścia. W perspektywie 2025-2028 priorytetem jest przygotowanie krajowej strategii przemysłowej, która w uporządkowany sposób zmapuje zapotrzebowanie na energię elektryczną dla alternatywnych ścieżek dekarbonizacji” – mówi Marta Anczewska, współautorka raportu.
Ekspertki podkreślają, że niektóre technologie będą dostępne komercyjnie dopiero w latach 2040-2050, dlatego konieczne jest określenie tempa rozwoju systemu elektroenergetycznego, realistycznych założeń dla poszczególnych sektorów oraz możliwości zużycia i produkcji paliw potrzebnych do pośredniej i bezpośredniej elektryfikacji.
Raport wskazuje, że działania należy podjąć niezwłocznie, aby Polska zachowała kluczowe branże przemysłu i efektywnie wykorzystała krajowe oraz unijne fundusze w nowej perspektywie finansowej, w tym środki z Europejskiego Funduszu Konkurencyjności. Autorki postulują opracowanie spójnego zestawu strategii sektorowych i krajowej strategii przemysłowej, z której powinny wynikać założenia strategii wodorowej oraz dotyczącej CCS/U. Cele i działania z tych dokumentów powinny znaleźć odzwierciedlenie w trwającej aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu oraz przygotowaniu Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku.
Kompleksowe podejście warunkiem sukcesu transformacji
Dekarbonizacja przemysłu energochłonnego wymaga systemowego podejścia uwzględniającego nie tylko aspekty technologiczne, ale także planowanie energetyczne w skali całego kraju. Brak spójnej strategii przemysłowej może prowadzić do chaotycznych decyzji inwestycyjnych, marnowania zasobów finansowych i ostatecznie do osłabienia konkurencyjności polskiego przemysłu na rynkach europejskich. Powiązanie dekarbonizacji energetyki z transformacją przemysłu jest kluczowe – oba procesy muszą być prowadzone równolegle i skoordynowane, by uniknąć wąskich gardeł w dostępie do czystej energii. Dla Polski, jako kraju o silnych tradycjach przemysłowych, skuteczna transformacja sektora energochłonnego może zadecydować o utrzymaniu pozycji gospodarczej w Europie i zdolności do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy w nadchodzących dekadach.